Το ημερολόγιο ενός αχρείου

Τελευταίες ώρες του υπερδίσεκτου 2008, και κάθομαι μπροστά στον υπολογιστή μου πρώτη φορά μετά από πέντε ημέρες πλήρους ψυχολογικής αποτοξίνωσης. Οι κοινωνικές υποχρεώσεις εκπληρώθηκαν, θέλω να πιστεύω, εις το ακέραιο, οι ευχές αντηλάχθησαν εκατέρωθεν, τα δώρα επιδώθηκαν, θαυμάστηκαν και καταχωρήθηκαν στο υποσυνείδητο των αποδεκτών. Κι ένα απο αυτά ήταν το δώρο που άναψε την σπίθα αυτού του post- αποδέκτης η αφεντιά μου.
Το πακέτο το οποίο παρέλαβα πρόδιδε αμέσως την φύση του περιεχομένου - κάποιο βιβλίο - αλλά όχι και τις λεπτομέρειες. Οι οποίες αποκαλύφθηκαν σε όλο τους το μεγαλείο αμέσως μόλις το περιτύλιγμα σκίστηκε προσεκτικά. Το είχα ανοίξει από την μεριά του οπισθοφύλλου αλλά και αυτό έφτανε. Το κειμενάκι που βρισκόταν εκτυπωμένο εκεί ξεκινούσε με μερικές λέξεις που έκαναν το μυστήριο να χαθεί με μιας: "Ο πολεμιστής του φωτός..." Ευθύς μια φράση απόγνωσης σχηματίστηκε στο μυαλό μου, μια φράση που, πιστεύω, καταμαρτυρεί με επώδυνη ακρίβεια την γνώμη που έχω για το συγκεκριμένο θέμα: Όχι πάλι Paulo Coelho!
Φυσικά δεν θα μπορούσα με τίποτα να κατακρίνω την συγκεκριμένη κοπέλα για την επιλογή της - ναι, κοπέλα είναι. Κανείς αρσενικός Νεάντερταλ έχων σώας τας φρένας και παρουσιάζων ένα ελάχιστο έστω ψήγμα αυτοσεβασμού, δεν θα επέλεγε κάτι τέτοιο. Αν μη τι άλλο, η γυναίκα μπήκε σε τόσο κόπο για να μου αγοράσει δώρο, για να μην συνυπολογίσουμε την ομορφιά της συγκεκριμένης κίνησης. Στην τελική ανάλυση, πρόκειται για ένα άτομο το οποίο υπεραγαπώ, οπότε μια άρνηση ή αρνητική αντίδραση από μέρους μου θα μπορούσε, δικαίως, να χαρακτηριστεί "γαϊδουριά" - και θέλω να πιστεύω ότι δεν ανήκω στις τάξεις αυτών των, συμπαθέστατων κατά τα άλλα, τετραπόδων. Προς τιμήν της, υποθέτω ότι ήξερε απ'έξω κι ανακατωτά τα γούστα μου - ενώ το αντίστροφο δεν ξέρω αν συμβαίνει - γιατί με ενημέρωσε ότι μπορεί άνετα να γίνει αλλαγή, πριν καν μου το δώσει. Όντας ενάντια στις αρχές μου να κάνω αλλαγές δώρων, επόμενο ήταν να μην σκεφτώ καν να κάνω χρήση του συγκεκριμένου δικαιώματος. Δέχτηκα λοιπόν το συγκεκριμένο δώρο, ευχαριστώντας την θερμά και ολόψυχα - κάτι το οποίο, γενικά, είμαι ανικανος να εκδηλώσω - και την στιγμή αυτή βρίσκεται δίπλα στο πληκτρολόγιό μου, καθώς γραφω αυτές τις γραμμές.
Ακολούθησε μια μικρή συζήτηση περί του συγκεκριμένου συγγραφέως, στην διάρκεια της οποίας δεν επέδειξα την πρέπουσα αυτοσυγκράτηση και της εξήγησα, ελπίζω χωρίς να την προσβάλλω, το πόσο απεχθής μου είναι ο εν λόγω κύριος. Η συζήτηση αυτή ήταν και το έναυσμα της παρούσας ανάρτησης.
Για να εξηγήσω κάποια πράγματα πριν προχωρήσω, το δώρο δεν είναι κάποιο βιβλίο του Paulo Coelho. Είναι μια ατζέντα - ελληνιστί ημερολόγιον - του 2009, θαυμάσια εικονογραφημένο από την Catalina Estrada, με τσιτάτα και αποσπάσματα του Coelho σε κάθε μηνα, οι οποίοι κατά κάποιον τρόπο αντιστοιχούν σε θεματικές ενότητες. Δεν μπόρεσα ακόμα να καταλάβω εαν υπάρχει κάποιος συσχετισμός μεταξύ του μήνα και του εκάστοτε αποσπάσματος και ίσως να μην υπάρχει κάν. Λόγου χάρη, ο Απρίλιος - ο μήνας των γενεθλίων μου - αντιστοιχεί στην ευχαρίστηση, και το απόσπασμα που τον ξεκινά είναι παρμένο από το "Έντεκα Λεπτά" του 2003. Προχωρώ όμως στους λόγους για τους οποίους ο κύριος αυτός μου προκαλεί αναταράξεις στο στομάχι.
Πρώτον και κύριον, είναι το στυλ γραφής του. Αντίθετα από το γενικότερο ρεύμα της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας - Marquez, Alliente, ο πρόσφατος Andahazi κ.α - όπου κυριαρχεί μια θλιμμένη λυρικότητα, ο κύριος Coelho αποπνέει μια απίστευτη ματαιοδοξία, η οποία λανθασμένα εκλαμβάνεται ως ρομαντική αισιοδοξία. Κλασικό δείγμα αυτού του φαινομένου η πασίγνωστη ατάκα-απόφθεγμα από τον "Αλχημιστή" ("Όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, όλο το Σύμπαν συνομωτεί για να το αποκτήσεις") καθώς και οι αμέτρητες παραλλαγές της, ευαγγέλιο στο στόμα των απανταχού αισιόδοξων. Δυστυχώς ή ευτυχώς, τόσο για τον ίδιο όσο και για τους φανατικούς αναγνώστες του, το Σύμπαν όχι μόνο δεν δίνει δεκάρα για το τι επιθυμούμε, αλλά και μερικές φορές φαίνεται να πράττει το άκρως αντίθετο (φαινόμενο που μου έδωσε κάποτε την ευκαιρία να δημιουργήσω το δικό μου απόφθεγμα, του οποίου όμως την πατρότητα δεν διεκδικώ φορτικά: Όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, όλο το Σύμπαν συνομωτεί για να το αποκτήσει οποιοσδήποτε άλλος). Τι υπέρμετρη ματαιοδοξία όμως, από πλευράς του κυρίου Coelho, τι αβασάνιστος ναρκισσισμός, να πιστεύεις ότι είσαι το κέντρο του Σύμπαντος; Και τι επικίνδυνο να υιοθετείς ανάλογη στάση στην ζωή σου;
Δεύτερον, είναι η στάση του προς το κοινό του. Ο μαγικός νεορεαλισμός της Λατινικής Αμερικής που τόσο τίμησαν πολλοί συγγραφείς, έχει τραβήξει τα πάνδεινα στα χέρια του κυρίου Coelho. Μασκαρεύοντας τον με ρομαντισμό, ολίγη ψυχολογία και μπόλικη δόση υπερβατικού διαλογισμού και υπερφυσικού, καταλήγει σε αυτό που περιγράφω σαν "Castaneda χωρίς τους αμανίτες", ένα νερόβραστο και αηδιαστικά δακρύβρεχτο μείγμα που ταιριάζει περισσότερο στις προθήκες με τα Arlekin παρά στα γραπτά σοβαρών λογοτεχνικών αναλυτών. Κι όμως πιάνει! Δεν αποτελεί βέβαια μυστήριο που το γυναικείο κοινό του είναι αυτό που πραγματικά πίνει νερό στο όνομα του κάθε ευφυούς μπουρδολογήματος που θα σκεφτεί να λανσάρει ο Βραζιλιάνος συγγραφέας - πραγματικά, δεν έχω γνωρίσει καμία γυναίκα που να μην χρησιμοποιήσει κάτι δικό του όταν θέλει να κάνει επίδειξη πνεύματος και λογοτεχνικής παιδείας. Υπάρχει εξήγηση: οι άντρες, ως λιγότερο ανεπτυγμένοι και ευαίσθητοι, διατηρούμε ακόμη ισχυρές άμυνες ενάντια στην λογοτεχνία του Πρωινού Καφέ. Αντίθετα, τα θηλυκά του είδους μας, ανίσχυρα ίσως απέναντι στο μητρικό φίλτρο που αναπόφευκτα θα τις καταβάλλει, είναι πιό επιρρεπείς στον ρομαντισμό και στην φιλοσοφία του μπουντουάρ.
Τρίτον και τελευταίο, το "φαινόμενο Coelho", δίχως άλλο αποτέλεσμα έξυπνου μάρκετινγκ και ευφυούς κατανόησης των καταναλωτικών αναγκών του αγοραστικού κοινού. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την εποχή που πρωτοβγήκε το "Στις όχθες του ποταμού Πιέντρα κάθησα και έκλαψα"- μα τους Θεούς της Λογοτεχνίας, τι ματαιόδοξος και αηδιαστικός τίτλος είναι αυτός;;; Το συγκεκριμένο πόνημα εκθειάστηκε πριν καν βγει, ολοσέλιδες κριτικές γέμισαν τις εφημερίδες, τόσο τις εγχώριες όσο και τις παγκόσμιες, διθύραμβοι αντήχησαν σε κάθε γωνιά του κόσμου της λογοτεχνικής κριτικής.Κι όλα αυτά για την γλυκανάλατη ερωτική ιστορία της Pilar και του highschool sweetheart της, νυν σαμάνου και ψυχοθεραπευτή - διάβαζε κομπογιαννίτη - που την τραβολογάει στα βουνά για να βρουν το νόημα της ζωής. Ξεκίνησα το βιβλίο με μια αίσθηση ματαιότητας και το τελείωσα βασανιστικά και με μια ανακατωσούρα στα έντερα. Κι από νόημα της ζωής, ούτε λέξη. Και τι να πει κανείς για εκείνο το βδέλυγμα το "Εγχειρίδιο του Πολεμιστή του Φωτός";
Όταν παραλαμβάνει κανείς ένα δώρο, επι οποιαδήποτε ευκαιρία, το πρέπον είναι να το δεχτείς. Ειλικρινά εκτιμώ την κίνηση όταν γίνεται, και προσπαθώ να το ανταποδώσω όταν δωθεί η κατάλληλη ευκαιρία. Στην περίπτωση αυτή, ελπίζω να έπραξα ορθώς και να μην προσέβαλλα την κοπέλα που είχε την καλοσύνη να μπει στον κόπο. Παράλληλα, διατηρώ στο ακέραιο την απέχθειά μου για τον εν λόγω κύριο και, για να εκφραστώ κομψά, τον γράφω στα παλαιότερα των υποδημάτων μου. Το δώρο το οποίο έλαβα έχει χρηστική αξία καθώς και ηθική - καθώς, όπως εξήγησα,προέρχεται από άτομο το οποίο θαυμάζω - και εκεί μένω. Και, κυρίως, μου έδωσε το έναυσμα να επιστρέψω στο blog μου και να του προσθέσω ακόμη ένα post, κάτι το οποίο, ειλικρινά, μου είχε λείψει.